Het verhaal van Den Oiver

Een van onze (Eerdse) eerste pastoors had op een aan de kerk behorend perceel grond een soort wandelpark laten aanleggen: symmetrisch lopende laantjes in een bosschage van hoge en lage houtsoorten en midden in een door een gracht omgeven heuvel, waarop een rustgelegenheid. Het geval kreeg onmiddellijk de naam 'Koepel' en zou die nog hebben, ware het niet dat de nieuwe weg het hele perceel heeft opgeslokt. Op een onzalig ogenblik rijpte bij mijnheer pastoors
opvolger het nog onzaliger idee, dat zijn 'Koepel' eigenlijk niet volmaakt was, zolang hij niet bewoond werd door het koppel ooievaars en dies kreeg in het vroege voorjaar de koster, tevens tuinknecht, orders om al het mogelijke in het werk te stellen teneinde 'vadertje Langbeen' naar de Koepel te lokken. Er kwam een stevig geschoorde, boven alle bosschage uitstekende paal midden op het heuveltje te staan. Op de top werd een oud karrad aangebracht, waarop de nodige dorre takken werden gelegd. Op het nest werden allerlei ooievaarslekkernijen
gedeponeerd, zelfs aan touwtjes kikvorsen getuierd en ... wat niemand verwacht had: de ooievaar liet zich omkopen, begon in de Koepel te 'timmeren' (nestelen) en zat een paar weken later netjes op eieren. Pastoor natuurlijk in zijn nopjes en boer Vogelers woedend. Die woede liep zo hoog, dat hij zich op een Zaterdagmiddag liet verleiden tegen zijn knecht te zeggen: "Janus, as ge t'aovond de ooivers kapot schiet krijg'de enen riksdoalder!" Nu was het in die tijden zo dat er voor een riks haaast of heel een moord gepleegd werd; waarom dus niet op een ooievaar? ... En zo knalden er dien maannacht een paar schoten en lag 's Zondagsmorgens het ooievaarspaar pierdood met strakke benen op het nest.

... Woar goa' da op? ... prompt kwam van een zijner trawanten het antwoord: "Witte da nog nie, Bert? ... De pastoor zennen ooiver wordt overluid!"... Dat was een rechtstreekse belediging; dat namen de Eerdse boeren niet! De koppen werden bij elkaar gestoken, de broekzakken afgevoeld of de kniep nog op haar plaats zat en even later woedde er op de beugelbaan een complete veldslag die overtuigend liet zien, dat de ooiver van Eerde allesbehalve dood was en nog terdege met zijn snavel van zich af kon hakken. Voor zijn geweld moesten de Veghelse 'kuuskes' op de loop, maar de Eerdenaar kreeg en behield van die tijd af zijn scheldnaam 'Eerdese ooiver'.

Tot hoeveel knokpartijtjes met 'buitendorpse' de scheldnaam in de loop der tijden aanleiding heeft gegeven is niet bij benadering te zeggen. En hoe geraffineerd ging dat pesten van die buitendorpers ooit! ... Zo kon het gebeuren dat er een paar midden in het dorp strak naar een denkbeeldige ooievaar in de lucht stonden omhoog te staren onder de uitroep: "Wa' is ie hoo-o-og!" Zo kon een cafebezoeker zijn borrel onderste boven plaatsen en de voet met enige lucifers beleggen, om aan te duiden, dat "den ooiver aan 't timmeren" was. Het 'op een poot staon' heb ik meermalen zien demonstreren. Dan werd een der voeten zo strak mogelijk tegen het kruis aangetrokken onder een uitroep als "Oejoei! menne voewt sloapt!"...
Maar dit alles kon slechts gebeuren (en dan was het nog erg gewaagd!) op schoonlichte dag. 's Avonds bracht niemand zo'n spelletje er zonder kleerscheuren af!

Met de tijden zijn ook in Eerde de zeden veranderd en vandaag de dag is er geen Eerdenaar die nog reageert bij het horen van het woord 'ooiver'. Maar ... "Da komt," zou Driek Bus gezegd hebben, "omda diej jong van tiggesworrig gin hart mer in der lijf hebben!" Driek was heel anders van harte! ...

Bronnen: Willem de Becourt, Volksverhalen in Noord-Brabant (1980)
263; L. van Miert, 'Spotnamen van Noord-Brabantse plaatsen' in: Studieën:
godsdienst, wetenschap en letteren 94 (1920) 59; mededeling Evert Bosch
d.d. 14 januari 2007; Bernard van Dam, 'Waarom heten die van Eerde 'Ooivers'?
in: Brabants Heem 8 (1956) 150-151.

Martien van Asseldonk